Iqtisodiy jarayonlarni raqamlashtirishning muhim yo‘nalishlaridan biri bu davlat xaridlari tizimiga elektron tijorat tizimlarini joriy etishdir. Tadqiqot maqsadi davlat xaridlari tizimini raqamlashtirish bosqichlarini tahlil qilishdan iborat. Savdo maydonchasining o'rni, uning tashkiliy-huquqiy shakllari va funktsiyalarini amalga oshirishda tovar birjasi orqali davlat xaridlari. Maqolada davlat xaridlari bosqichida buyurtma berish jarayoni, shuningdek, etkazib beruvchi tomonidan shartnomani bajarish jarayoni batafsil tavsiflanadi. Qayd etilishicha, davlat xaridlari jarayoni xavf-xatarlarga xos bo‘lgan oddiy biznes jarayonidir. Davlat xaridlari sohasidagi shartnoma shartlarini to‘liq yoki qisman bajarmaslik davlat byudjeti mablag‘larining samarasiz ishlatilishiga olib kelishi mumkin. Shu bois tovar-xom ashyo birjasi orqali davlat xaridlari uchun kafolatlar, komissiya to‘lovlari va bo‘lib-bo‘lib to‘lash tizimini joriy etish maqsadga muvofiqdir. Elektron savdodan foydalangan holda davlat xaridlari tizimini tashkil etishda xarid qilinadigan tovarlarni lotlarga bo‘lish amaliyoti risklarni kamaytirish va xarajatlarni kamaytirish imkonini beradi. Maqolada tenderlarni tashkil etish tartibi, ularda ishtirok etish shartlari va tartibi bayon etilgan. Davlat xaridlari tizimini yanada takomillashtirish yuzasidan takliflar kiritiladi: xalqaro va milliy standartlarga javob beradigan tovarlar (ishlar, xizmatlar)ning milliy tasnifini ishlab chiqish va joriy etish; davlat xaridlari axborot portali operatorlari sonining ko‘payishi va buning natijasida ular o‘rtasida raqobat muhitining oshishi va h.k.
Мазкур мақолада Ҳиндистон ва Бангладеш давлатлари ўртасидаги анклав масалаларини ҳал қилишнинг тарихий ва замонавий ҳолати батафсил таҳлил қилинган.Ўрганиш жараёнида изланивчининг асосий эътибори музокоралар давомида томонлар томонидан халқаро ҳуқуқнинг асосий тамойиллари ва нормалари ва инсон ҳуқуқлари риоя этилишига қаратилди. Шу билан бирга, унда ихтисослашган ҳудудларга нисбатан цессия ва ҳудуд ижарасини қўллашнинг методлари ва услублари ўрганилди.
Мақолада муаллифлар давлат харидлари соҳасидаги ҳуқуқбузарликлар учун жавобгарликнинг ўзига хос хусусиятлари таҳлил қилинган. Шунингдек, давлат харидлари соҳасидаги ҳуқуқбузарликлар учун жавобгарлик юзасидан айрим таклифлар келтирилган.
Мақолада Ўзбекистоннинг ҳозирги шароитдаги минтақавий сиёсатининг моҳияти ва асосий тенденциялари ўрганилади. 2016 йилнинг иккинчи ярмидан бошлаб Ўзбекистоннинг ташқи сиёсатига оид минтақавий ҳамкорлигининг янги тенденциялари ёритилади. Амалиётчи-сиёсатчилар, шунингдек мутахассисларнинг тадқиқотларини таҳлил қилиш асосида Марказий Осиёда барқарорликни таъминлаш шакллари, усуллари ва механизмларининг ворисийлиги кўриб чиқилади. Барча мамлакатлар тенг даражада террорчилик, диний экстремизм, трансмиллий жиноятчилик ва наркотрафик таҳдидига дуч келишидан келиб чиқиб, асосий эътибор шунга қаратиладики, ҳозирги пайтда ривожланиш барқарорлиги истиқболлари бевосита Афғонистондаги тинчлик билан боғлиқ. Давлат чегараларини делимитация ва демаркация қилиш жараёнларининг тезда ва бутунлай якунланиши масалалари ёритилади. Мақолада Ўзбекистон кўп йиллар давомида қўшни давлатлар билан муносабатларга оид барча масалалар бўйича минтақавий тиғизликка барҳам бергани ва умуман минтақа бўйича кун тартибига чиқувчи муаммоларни муҳокама қилиш, қўшма лойиҳаларни ишлаб чиқиш бўйича реал имконият пайдо бўлгани кўрсатилган. Амалга оширилган тадқиқот ҳозирги шароитларда минтақавий ривожланишни таъминлаш институтларини шакллантириш ва ривожлантиришнинг асосий тенденциялари функцияларни, таркибий алоқаларни, фаолият йўналишларини ва ҳоказоларни интеграция қилишдан ташкил топганини кўрсатмоқда, айни пайтда ушбу жараёнлар ҳам минтақавий, ҳам минтақалараро даражада содир бўлмоқда. Мақолада ёритилишича, минтақавий хавфсизлик жавобгарлик ҳудуди мос келмайдиган ва кесишадиган турли тузилмалар томонидан таъминланади, аммо ҳозирги шароитларда ихтисослаштирилган тузилмалар, масалан, ҳарбий-сиёсий блоклар аста-секин универсал тузилмаларга айланмоқда. Тегишли равишда, минтақавий тизимларнинг халқаро-ҳуқуқий базаси мураккаблашмоқда, меъёрларнинг кўп даражали комплекси пайдо бўлмоқда. Марказий Осиёда мавжуд ва юзага келаётган минтақавий муаммолар бўйича минтақавий институтлар шаккланаётгани кўрсатиб берилган. Ушбу жараёнлар Марказий Осиё мамлакатлари ўртасидаги давлатлараро муносабатларга бир-бирларининг манфаатларини ҳисобга олиш ва ҳурмат қилиш, икки томонлама очиқлик ва сиёсий ишонч каби хусусиятлар хос эканлигидан далолат бермоқда. Санаб ўтилган жарёнлар ҳали бошланғич босқичда, ва доимий ўрганишни тақозо этади.
Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурияти. Инсон популяцияларининг генетик хилма-хиллигини ўрганиш, унинг генофонди шаклланиши сцена-рийлари борасидаги тадкиқотлар замонавий генетиканинг энг истиқболли йўналишларидан биридир. Ушбу фан соҳасининг жадал ривожланиши инсон томонидан китъаларнинг эгалланиш йўлларини аниқлашга имкон берди. Марказий Осиё халкларини ўрганиш бу йўналишда жуда қизиқарли маълумотларни бериши мумкин, зеро Марказий Осиё ўзининг географик жойлашуви бўйича Европа ва Осиё ўртасидаги боғловчи халқа бўлиб хизмат қилади. Тарихий этнографик ва археологик тадқиқотлар маълумотларига кўра, ушбу худуд замонавий одам аждодларининг кадимда шаклланишида ва Евроосиё бўйича тарқалишида муҳим роль ўйнаган. Марказий Осиё халқлари ҳақидаги маълумотлар, ҳатто ўрганилган генетик маркерлар бўйича ҳам, бўлинган ва тасодифий характерга эга эканлигини кўрсатади. Бундан ташқари, тарихий, археологик, палеонтологик ва баъзи бир антропогенетик тадқиқотларга кўра, ушбу ҳудуд ҳозирги одам аждодларининг Евроосиё қитъаси бўйлаб тарқалишида маълум роль ўйнаганлигини кўрсатади. Шу сабабдан, Марказий Осиё ахолиси генофонди ҳакидаги янги ва аввал йиғилган маълумотларга комплекс бахо бериш ва умумлаштириш жуда муҳим, чунки ушбу минтақа аҳолиси генофондининг мураккаб популяцион тизим сифатидаги тахлилий тадқикотлари мавжуд эмас.
Одам популяцияларининг генетик тузилишини ўрганишда уларнинг бўлиниши ва тузилиши ҳақида тасаввурга эта бўлиш учун, ҳамда популя-циялар ўртасидаги генетик муносабатларнинг хусусиятларини аниқлаб бериш учун турли усуллар ишлатилади. Уларнинг орасида популяциялар ўртасидаги генетик масофаларни кўп ўлчамли статистик ёндашув ёрдамида тахдил килиш усули алоҳида ўрин тутади. Янада аниқроқ тасаввур килиш учун популяциялар ўртасида дендрограммалар бўйича жойнинг “генетик ландшафта” тузилади, унда популяциянинг генетик тузилиши эквидистант шакллар ёрдамида тасвирланади, популяциялар ўртасидаги генетик масофасига караб популяциялар кетма-кет бирлаштирилади ва шу тарзда генетик ландшафт хосил бўлади. Ушбу усул нафакат элементар популяциялар чегараларини ажратиш учун восита бўла олиши мумкин, балки популяциянинг табиий тарихий бирлик сифатида чегара ва ўлчамларини аниклаш учун самарали ёндашув бўлиб ҳисобланади.
Мультигенетик ландшафт маълум ҳудуд ва этносларга хос бўлган турли генетик тизимлар мажмуаси бўлиб, улар, ўз навбатида, ўзининг географик ареали, географик ва тарихий-маданий чегараларига эга.
Ушбу шартли чегара орасидан генлар оқими ўтади, аммо уларнинг ареал доирасидаги фаоллиги камрокдир. Бу чекланишлар бир хил эмас, ўзгарувчан, шу билан бирга, мутлако реалдир. Уларни никоҳ миграциялари тузилишини ўрганиш мисолида аниклаш мумкин. Шу сабабли турли популяциялар
антропогенези, албатта, бир-биридан фарқ килади. Этногенетик таркиб вақт ўтиши билан наслдан-наслга ўзгариб боради, демак, нафакат ҳозирги вақтдаги генофонд тузилишини билиш, балки уни шаклловчи ва ўзгартирувчи генетик жараёнларни хам ўрганиш лозимдир. Юкоридагилардан келиб чиқадики, мультигенетик ландшафтларни тадқиқ қилиш демография, тиббий генетика, антропология, этнология, археология ва халклар тарихи, яъни, табиий ва гуманитар билим сохалари билан узвий богликдир.
Геном хилма-хилликни ўрганиш нафақат турли миллатларнинг келиб чикиши ва генетик тарихини билиш, балки ирсий ва мультифакторли касалликлар молекуляр эпидемиологиясининг асоси бўлиб хам хисобланади. Ҳар бир ҳудуд ўзида маълум ва кенг таркалган генетик детерминирланган касалликлар тўплами билан тавсифланади. Турли минтақаларда у ёки бу касалликлар таркалишининг сабабларини тушуниш ҳамда уларни эрта ДНК-ташхислаш ва самарали профилактика килиш учун, авваламбор, касалликнинг ривожланишини аниқлаб берувчи популяцион тадкиқотларни ўтказиш зарурияти пайдо бўлди.
Тадқиқотниинг мақсади Марказий Осиёнинг маҳаллий халқларининг демографик, филогенетик ва эволюцион хусусиятларини митохондриал ДНК (мтДНК), Y-хромосомаси (NRY), Х-хромосомасининг микросателлитлари ҳамда Helicobacter pylori (H.pylori) ва В гепатити вируси (HBV) иммуногенетик вариантлари генетик хилма-хиллигини асосида уларнинг генофонди тузилишини тавсифлашдан иборат.
Мақсадга эришиш учун қуйидаги тадқиқот вазифалари хал қилинди:
Марказий Осиё территориясида яшовчи беморлардан ажратиб олинган H.pylori ва HBV нинг иммуногенетик ва регионал вариантларини дунёнинг бошка ҳудудларидаги вариантлари билан киёсий филогенетик тахлили оркали тавсифлаш;
Марказий Осиё популяциялари генетик дифференциация даражаси ва генетик хилма-хиллигини мавжуд популяцион-генетик объектлар маълумотлари - мтДНК, NRY, аутосома ва Х-хромосома маркерлари бўйича аниклаш;
Марказий Осиё популяциялари генофондига Евроосиё ғарби ва шарқи популяциялар ирсиятининг худудий, этник, субэтник ва элементар популяциялар даражасида қўшган ҳиссасини баҳолаш;
этнографик, ижтимоий ва лингвистик маълумотларни хисобга олиб мтДНК, аутосома, Х-хромосома ва NRY маркерларининг генетик хилма-хиллиги асосида регион популяцияларининг ўзаро муносабатлари хусусиятларини ўрганиш;
мтДНК, NRY, Х-хромосома ва аутосома маркерлари полиморфизми бўйича регионал, секс-специфик генетик ва ижтимоий тузилмаларни бахолаш;
мтДНК, NRY, аутосома ва Х-хромосома маркерлари ҳамда Н. pylori ва //ДКнинг иммуногенетик вариантлари бўйича Марказий Осиё халкларининг қадимий миграция йўллари ва шаклланиш сценарийларини аниклаш;
барча ўрганилган популяция - генетик кўрсаткичларни киёсий тахлил килиш йўли билан Марказий Осиё популяцияларининг Евроосиё ва дунё генофонди тизимидаги ўрнини белгилаш.
Диссертация тадқиқотининг илмий янгилиги куйидагилардан иборат:
илк бор Марказий Осиёнинг 6 та халкига кирувчи 26 та популяция гурухи генофонди тузилиши яхлит популяцион тизим сифатида кенг миқёсли генетик объектлар ёрдамида аниқланган;
илк бор мазкур халқлар таркибидаги гурухлар генофонди тузилишининг батафсил тавсифи берилган ва олинган натижалар асосида хар бир генетик объект типининг информативлиги баҳоланган;
биринчи марта Евроосиё ғарбий ва шарқий линиялари бўйича тадкиқ қилинган генетик маркёрларининг ўзаро нисбати комплекс аникланган, ушбу худуд умумий генетик хилма-хиллиги ва популяцияларининг генетик дифференциация даражалари бахоланган;
илк бор мазкур генетик объектлар асосий гаплогурухларининг филогенетик тахлили таърифланган;
илк маротаба қўшни худудлар ва Евроосиё популяциялари генофонди тизимида Марказий Осиё халкларининг ўрни асослаб берилган;
биринчи марта Марказий Осиёнинг 6 та этносида мультиген патологиялар шаклланишини башоратлашда зарур бўлган ҳудуд эволюция ва адаптация механизмлари таърифланган.
Хулоса
1. Марказий Осиѐ минтақасид анажратиб олинган H.pylori Ғарбий Европа изолятларига ўхшаш бўлиб, иккита турли аждод популяциялар ѐрдамида шаклланган - Ancestral Europe1 (устунроқ бўлган) генотипива Ancestral Europe2 генотипи, AE1-генотипи учун Марказий Осиѐ ҳудудиманба бўлиб ҳисобланиши мумкин. Марказий Осиѐ ҳудудидан ажратиб олинган H.pylori штаммлари алоҳида кластер гуруҳлар ташкил этади: тожик, ўзбек штаммлари ва шимолий Эрондан бўлган эрон изолятларининг ўзаро яқинлиги аниқланди. Қирғиз изолятлари (hpЕAsia, hpAsia2 генотиплари) Сибирь популяцияларига яқинлиги исботланди.
2. Марказий Осиѐ ҳудудида HBV генотипларининг юқори даражадаги хилма-хиллиги аниқланди – 4 та генотип (А, С, D, G). HBV нинг Марказий Осиѐ генотиплари бошқа ҳудудлардаги вариантлар билан филогенетик таҳлили доминант бўлган D1 генотипининг (0,78) Европа, Яқин Шарқ ва Африка вариантлари билан яқинлигини кўрсатди.
3. Қозоқлар, туркманлар, Тўрткўл қорақалпоқларининг NRY бўйичагенетик яқинлик кўрсаткичлари битта уруғ даражасида юқори бўлди: 0,54 (p<0,001); 0,34 (р<0,01) ва 0,77 (р<0,001), мувофиқ равишда. Яқинлик коэффициентлари клан даражасида қозоқлар, туркманлар, Қўнғирот қорақалпоқлари, ўзбеклар ва Тўрткўл қорақалпоқлари учун камроқ бўлди: 0,30 (р<0,01); 0,21 (р<0,001) ва 0,40 (р<0,001); 0,07 (р<0,05) ва 0,09 (р<0,05) мувофиқ равишда. Қабила даражасида ушбу кўрсаткичлар барча туркий популяциялар учун негатив бўлди: -0,02 (р<0,05); -0,04 (р<0,001); -0,07 (р<0,01); -0,0011 (р<0,1) ва -0,10 (р<0,01) мувофиқ равишда.
4. мтДНК HVS-1 таҳлили шуни кўрсатдики, барча популяциялар учун умумий коэффициент даражаси паст бўлди: FST=0,013; р<0,0001. Хилма-хиллик даражаси гуруҳлар ўртасида умумий вариабеллик даражасидан 0,6% (р<0,001) ни ташкил этди. Туркий ва ҳинд-эрон популяциялари ўртасидаги генетик фарқ ўрсаткичи умумий генетик вариабелликдан 0,55% (р<0,0283) ни ташкил этди. Субэтник даражадаги генетик дифференциация кўрсаткичи ҳинд-эрон гуруҳида (FST=0,0197; р<0,001) туркий гуруҳларга (0,3%; р=0,10) қараганда яққолроқ намоѐн бўлди. Барча популяцияларда глобал даражада мтДНК HVS-1 бўйича генетик ва географик масофалар ўртасида ўзаро боғлиқлик аниқланмади: r= -0,00682; р=0,502.
5. NRY тахлили қуйидаги кўрсаткичларни кўрсатди: этник гуруҳлар ўртасидаги генетик дифференциация даражаси 5,6% (р<0,02)ни ташкил этди; популяциялар ўртасидаги умумий дифференциация RST=0,186 (р<0,001) га тенг бўлди. Туркий ва ҳинд-эрон популяцияларини яшаш тарзи ва тилини ҳисобга олган холда ўтказилган комбинацияланган тахлил ўтказилганда генетик фарқлар кўрсаткичи иккала гуруҳ ўртасида ~9,1% ни ташкил этди. Этнос-этнос даражасида генетик дифференциация кўрсаткичлари этнослар ичидаги кўрсаткичларга нисбатан пастроқ: 5,6% - этник гуруҳлар ўртасида, 18,6% ва 13,7% га тенг бўлди – этник гуруҳ ичидаги популяциялар ўртасида.
6. Гетерозиготалик кўрсаткичлари (Н) ва мтДНК бўйича жуфт фарқлар ўртача қиймати (р) чорвадор популяцияларда (ўртача Н=0,99; ўртача р=5,29) ва фермер популяцияларида (ўртача Н=0,99; ўртача р=5,32) юқори бўлганлигини кўрсатди. NRY бўйича гетерозиготалик (Н) кўрсаткичи чорвадор гуруҳларда аграр гуруҳларга нисбатан пастроқ бўлган, мувофиқ равишда 0,86 ва 0,99 (p<0,01). Номад популяциялар фермер популяцияларига нисбатан юқори популяцион дифференциация даражасини (RST) кўрсатди – 0,19 ва 0,06, мувофиқ равишда (p<0,01). Демографик ўсиш кўрсаткичлари (r) чорвадор популяцияларда аграр популяцияларга нисбатан пастроқ бўлганлиги аниқланди– 1,004 ва 1,008, мувофиқ равишда (р=0,056).
7. Барча этносларда генетик дифференциация даражаси NRY бўйича мтДНК га нисбатан баландроқлиги аниқланди. Фермер популяцияларида генетик дифференциация фарқи деярли аниқланмади - FST (Y)=0,069 ва FST (мтДНК)=0,034, патрилинеал номад популяцияларда эса генетик хилма-хиллик даражаси эркаклар линияси учун юқорироқ бўлди – FST (Y)=0,177 ва FST (мтДНК)=0,010. Аутосома ва Х-боғланган маркерлар бўйича популяцион тизимнинг генетик хилма-хиллиги патрилинеал чорвадорларда қуйидаги қийматларни ташкил этди: FST(A)=0,008 (0,006-0,010) ва FST (X)=0,003 (0,001- 0,006) (H0: FST (A)=FST(X); H1: FST (A)>FST(X); p=0,02). Билинеал фермер популяцияларда аутосома ва Х-хромосомали маркерлар фарқи деярли кам бўлди: FST (A)=0,014 (0,012-0,016) ва FST (X) =0,013 (0,008-0,018; p=0,36 га тенг бўлганда).
8. мтДНК таҳлили Евроосиѐ ҳудудида экспансия ѐши (τw) шарқдан ғарбга сезиларли даражада камайиб борганлигини кўрсатди(r=0,72; p<0,001). Экспансия ѐши Хитой ҳудудида 30 минг йилдан Ғарбий Европада 17 минг йилгача камайиш тенденциясига эга эканлиги аниқланди. Марказий Осиѐ ҳудудида экспансия ѐши 26 минг йилни ташкил этди. NRY бўйича экспансиялар таҳлили натижалари ҳам генетик хилма-хилликни Евроосиѐда шарқдан ғарбга камайиб борганлигини кўрсатди (r=0,49; р<0,001). Марказий Осиѐда бу ѐш 16 минг йилни ташкил этди. Batwing таҳлилининг натижаларига кўра ўзбек популяциясининг келиб чиқиш минимал ѐши 1232,71 йилни ташкил этди (Ne=14088 (6765-23942); α=0,0108 (0,0065-0,0155)).
9. Марказий Осиѐ популяциялари этник ва лингвистик гуруҳлари ўртасида мультилокусли генетик вариациялар пропорционал тақсимланиши шуни кўрсатдики, вариацияларнинг 98% дан ортиғи популяция чегарасида кузатилган (p<0,0001). Кузатилган вариацияларда этник ва лингвистик баҳолаш аниқ муносибликни кўрсатди - FCT=0,007; p<0,0001 ва FCT=0,011; p<0,0001, мувофиқ равишда. Ҳар бир туркий ва ҳинд-эрон популяциялари ичида географик изоляция далиллари топилмади (p=0,363 ва p=0,772, мувофиқ равишда).
10. Мультилокусли аллел хилма-хиллик таҳлили (AR) ва гетерозиготалик таҳлили (He) Марказий Осиѐ популяциялари ва бошқа популяциялар ўртасидаги фарқларни кўрсатди: ҳам аллел хилма-хилликда (2 =105,29; d.f.=25; p<0,0001), ҳам гетерозиготаликда ( 2 =67,98; d.f.=25; p<0,0001). Марказий Осиѐ аҳолисининг мультилокусли таҳлилида популяцияларнинг дифференциацияси Евроосиѐнинг бошқа ҳудудлари аҳолисига нисбатан сезиларли даражада эканлиги аниқланди: Европа ва Яқин Шарқ гуруҳларида FST жуфтли баҳолаш – 0,011 дан 0,015 гача ва -0,008 дан – 0,021 гача ўзгарган, мувофиқ равишда; Шарқий Осиѐ гуруҳларида -0,011 дан 0,046 гача; ва ниҳоят, Марказий Осиѐда ушбу кўрстакичлар -0,004 дан 0,056 гачани ташкил этди. Гетерозиготалик ҳиндэрон популяцияларида туркий популяцияларга қараганда сезиларли даражада юқори эканлиги кузатилди (He=0,818 ва He=0,787, мувофиқ равишда; Z=-4,55; p<0,0001). Мультилокусли таҳлилга кўра барча 26 та Марказий Осиѐ популяциялари ўртасида унча кўп бўлмаган, аммо лекин аниқ бўлган тафовутлар аниқланди (FST=0,015; CI99%=0,011 – 0,018; p<0,01).
Мақолада Туркия Республикасида давлат харидларини ташкил этишнинг асосий тамойиллари ва уларнинг самарадорлигини баҳолаш хусусиятлари таҳлил этилган. Туркия Республикасида давлат харидлари самарадорлигининг кўрсаткичлари ўрганилган.
Мақолада давлат харидининг назарий асослари, хорижий ва маҳаллий олимларнинг бу борада олиб борган тадқиқотлари тадқиқ этилган ва мустақил муаллифлик ёндашувлари ишлаб чиқилган. Шунингдек, давлат харидини амалга оширишнинг услубий жиҳатлари ва асослари таҳлил этилган ва илмий хулосалар
шакллантирилган
Статъя посвящена вопросам оценки деятельности государственных гражданских служащих с использованием компетентностного подхода. В работе проводится тщательный анализ теоретических аспектов компетентности, определяются основные преимущества и ограничения данного подхода в контексте оценки персонала. Особое внимание уделено методикам оценки, включая критерии и индикаторы оценки, методы и инструменты оценки компетенций, а также детально рассматривается процесс проведения оценки. Автор исследует текущие вызовы и проблемы в оценке деятельности служащих, предлагает пути совершенствования процесса оценки и приводят примеры успешных практик. В заключении формулируются основные выводы исследования и предлагаются рекомендации по дальнейшему развитию компетентностного подхода в оценке деятельности государственных гражданских служащих.
Ҳозирги кунда ўзбек идентиклигини тадқиқ қилиш ўзбек миллий идентиклиги тарихини ўрганишдаги асосий ва муҳим таркибий қисмларидан бири ҳисобланади. Аммо ушбу масала асоссиз равишда маҳаллий этнолог мутахассислар назаридан четда қолмоқда. Мавжуд бўлган кичик ҳажмдаги тадқиқотлар эса, ўзбек идентиклигини тўлиқ очиб беришга етарли эмас. Ушбу мақола ўзбек идентиклигининг шаклланиш ва ривожланиш йўли, унинг ўзига хос жиҳатлари, ривожланиш босқичлари, фойдаланилган методологияни очиб беришга қаратилган. Инглиз тилида ёзилган турли манбалар асосида, биринчи навбатда, хорижий тад-қиқотчилар томонидан фойдаланилган методология ёритилади. Идентиклик йўналишида амалга оширилган тадқиқотларда идентиклик “чегарасини” тушуниш ва аниқ ажрата олиш муҳим ҳисобланади. Чунки, бирор бир идентиклик гуруҳининг аниқ чегараларини билмасдан туриб, тадқиқотчи ўзи билмаган ҳолда уни сунъий равишда қўшиб юбориши, бу билан аслида умуман қўшилмайдиган икки жиҳатни аралаштириб юбориши мумкин. Шу сабабли, мақола доирасида ўша илғаш қийин бўлган идентиклик чегараларини аниқлаш бўйича ёрдам берадиган баъзи мето-дологик концепцияларни бериб ўтишга ҳаракат қилдик. Чунки улар тўлақонли таҳлил ўтказиш учун зарур ҳисобланади. Шунингдек, ушбу хорижий методология ўзбек идентиклигини қай даража очиб бера олган ёки очиб бера олмаганлиги таҳлил қилинади. Адабиётлар тарихшунослиги шуни кўрсатадики, хорижий мето-дология маҳаллий методологиядан бирмунча фарқланиб, ўзбек идентиклигининг шаклланиш жараёнининг кўплаб аспектлари ўзга ракурсда очиб берилган. Баъзи тадқиқотчилар бирор-бир назарияни шакллантириш ва олға суриш вақтида бевосита сунъий конструкция яратиб, шу конструкцияга (қолипга) ўзбек идентиклиги шаклланиши жараёнини жойлашга ҳаракат қилган. Бу фаолият “ўзбек идентиклиги ўзи нима?” деган тушунчанинг хиралашувига олиб келмоқда ҳамда унинг чегараларини кристаллаштириш жараёнини қийинлаштирмоқда. Шунингдек, муаллиф мақолада тадқиқотчиларнинг қўйган муаммоси ва унга бўлган ёндашув жиҳатидан уларни гуруҳларга ажратиб чиқишга ҳаракат қилган. Ўзбек идентиклигининг ривожланиш йўлини кузатиш натижасида унинг асосий босқичлари аниқланди ҳамда уларнинг даврий чегаралари белгилаб олинди. Бу эса, замонавий ўзбек идентиклигининг шаклланиш йўли ва босқичларини аниқ кузатиб бориш имконини беради. Тадқиқот ва таҳлил натижасида фойдаланилган методология ва олинган натижаларни маҳаллий хулосалар билан солиштиришдаги камчиликлар аниқланди. Хулоса қисмида, хорижий тадқиқотларга хос умумий ва алоҳида жиҳатлар таҳлилга тортилди. Мавжуд ўзаро тўсиқларни тугатиш ва фанлараро алоқаларни мустаҳкамлаш ва ривожлантириш бўйича таклифлар ишлаб чиқилди, амалга оширилган таҳлил натижасида қуйидаги фикрга келинди, яъни ягона миллий давлат тузилиши ўзбекларнинг миллат сифатида шаклланишига туртки берган. Аммо, Ўзбекистон миллий идентиклигининг илдизлари инқилобдан аввал шакллана бошлаган ва улар Собиқ иттифоқига тегишли эмасдир.
Мисрлик тадқиқотчилар Р. Ал-Бустани ва Ф. Фаргус араб дунёси ёки минтақаси ғоясини ривожлантириб, замонавий давлатларнинг шаклланишидан бошлаб, Яқин Шарқ атамасини ишлатмайдилар, балки араб дунёси, араб давлатлари, Шимолий Африка, Шарқий Африка ҳақида ёзмоқдалар. "Мўтабар ярим ой" Ироқ, Сурия, Ливан, Исроил, Фаластин, Арабистон ярим оролининг бир қисми. Мисрлик яна бир машхур олим М. Муаллимнинг таъкидлашича, Ўрта Шарқ шарқда Эрондан ғарбда Ливия ва шимолдан Туркиядан Арабистон ярим оролининг жанубий чегараларига ва Африкадан Суданнинг жанубий чегараларигача жойлашган минтақадир, деган ғояни илгари суради. Бундай Яқин Шарқ сиёсий тушунчадир ва унинг фикрига кўра, Европа ва Осиё, Африканинг бирлашмасидаги географик жойлашувидан бошлаб энергия манбаларигача бўлган ҳудудларнинг барча хусусиятларини ўз ичига олган "Осиё-Африка минтақаси" атамасини ишлатган маъқул деб ҳисоблайди. Баъзи олимлар "араб баҳори" нинг ҳаддан ташқари ёйилиши ва унинг оқибатларини Усмонли империясининг парчаланиши ва Биринчи Жаҳон урушидан кейин арабларининг пайдо бўлиши каби кучли тарихий фалокатлар билан солиштирадилар. Ҳозирги вазиятда Ўзбекистон дипломатияси можароларни ҳал қилиш ва Яқин Шарқдаги ижобий сиёсий ва иқтисодий ўзгаришларга ёрдам бериши ва мустаҳкам таҳлилий асосга эга бўлиши керак. Мақолада шунингдек, Яқин Шарқдаги вазиятни режимларнинг ўзгариши ва минтақанинг геосиёсий конфигурациясидаги ўзгаришлар ҳисобга олинади. Шу билан бирга, мақолада Эрон Ислом Республикаси (ЭИР) нинг Яқин Шарқдаги (Ироқ, Туркия, Сурия-Ливан-Фаластин зонаси, Миср, Форс кўрфази мамлакатлари, Яман) ташқи сиёсатининг Вашингтон стратегиясини амалга ошириш шакллари ва усулларини ўзгартириш шароитида шаклланиши ва амалга оширилишининг хусусиятлари чуқур таҳлил қилинади. Бундан ташқари, Эроннинг Яқин Шарқ минтақасидаги етакчилардан бири эканлигини аниқлашга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Шу сабаб мақолада Яқин Шарқ мамлакатлари ташқи сиёсатининг асосий йўналишлари кенг равишда муҳокама қилинади ва Яқин Шарқдаги вазиятга алоҳида баҳо берилади.
Араб дунёси ёки минтақаси ғоясини ривожлантириб, мисрлик тадқиқотчилар Р. Ал-Бустани ва Ф. Фаргус замонавий давлатларнинг шаклланишидан бошланган минтақавий жараёнларни таҳлил қилиб, Яқин Шарқ атамасини ишлатмай, араб дунёси ҳақида шундай ёзадилар, Араб давлатлари, Шимолий Африка, Шарқий Африка, Ироқ, Сурия, Ливан, Исроил, Фаластин, Арабистон ярим оролининг "Фертил Ярим Ойи". Яна бир мисрлик олим М.Муаллим Яқин Шарқ - шарқда Эрондан ғарбда Ливияга, шимолда Туркиядан Арабистон ярим оролининг жанубий чегараларига ва Африкада Суданнинг жанубий чегараларига қадар бўлган ҳудуд эканлигини таъкидлайди. Бундай Яқин Шарқ-бу сиёсий контсептсия ва унинг фикрича, Европа, Осиёнинг чорраҳасидаги географик жойлашувидан тортиб, ҳудудларнинг барча ўзига хос хусусиятларини ўз ичига олган "Осиё-Африка минтақаси" атамасини ишлатган маъқул. Африка ва энергия манбалари билан тугайди. Баъзи олимлар "араб баҳори" нинг ҳаддан ташқари ошиши ва унинг оқибатларини Усмонли империясининг қулаши ва Биринчи жаҳон урушидан кейин миллий араб тузилмаларининг пайдо бўлиши каби кучли тарихий катаклизмлар билан солиштиришади. Ҳозирги вазиятда Ўзбекистон дипломатияси низоларни ҳал қилишда ва Яқин Шарқнинг ижобий сиёсий ва иқтисодий ўзгаришига ёрдам бериши ва мустаҳкам таҳлилий асосга эга бўлиши керак. Мақолада режимнинг ўзгариши ва минтақанинг геосиёсий конфигуратсиясининг ўзгариши нуқтаи назаридан Яқин Шарқдаги вазиятни ўрганиш кўзда тутилган. Мақолада Яқин Шарқда (Ироқ, Туркия, Сурия-Ливан-Фаластин зонаси, Миср, Форс кўрфази мамлакатлари, Яман) Эрон Ислом Республикаси (ИРИ) ташқи сиёсатини шакллантириш ва амалга ошириш хусусиятлари таҳлил қилинган. Вашингтоннинг ИРИ "тизимли қамров" стратегиясини амалга ошириш шакллари ва усулларини ўзгартириш контексти. Эроннинг Яқин Шарқ минтақаси этакчиларидан бири сифатида салоҳиятини аниқлашга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Шундай қилиб, мақолада Яқин Шарқ, мамлакатларининг ташқи сиёсатининг асосий йўналишлари кенг қамраб олинган бўлиб Яқин Шарқдаги вазиятга баҳо берилган.
Давлат харидларини амалга оширишда электрон савдо инструментларидан фойдаланишнинг қонуний асослари, тартиб-қоидалари ва самарадорлиги таҳлили амалга оширилган
Мақолада коррупсияга қарши курашишда рақамли технологиялардан фойдаланиш бўйича хорижий мамлакатларнинг тажрибаси таҳлил қилинади. Ўрганишла кўрсатганидек бир қатор хорижий мамлакатларда қўлланиладиган технологиялар билан бир қаторда (електрон ҳукумат, ахборот ва краудорсинг платформалари) замонавий ахборот технологиялари фаол равишда жорий этилаётгани аниқланди, масалан: катта ҳажмдаги маълумотларни қайта ишлаш технологиялари (Big Data), тарқатилган китоб (DLT), блокчейн, маълумотлар қазиб олиш (Data Mining), давлат харидларида коррупсияга қарши кураш соҳасидаги интеллектуал таҳлил, аудиторлар учун аналитик воситалар (суд-тиббиёт воситалари), давлат хизматчиларининг даромадлари, харажатлари, активлари ва манфаатлари тўғрисидаги декларацияларни электрон текшириш тизимлари, сайлов жараёнини амалга оширишда коррупсияга қарши электрон технологиялар ва бошқалар.
Рақамлаштиришнинг афзалликлари фақат тегишли инфратузилмалар, қоидалар, молиявий ресурслар ва АКТ бўйича ўқитилган ходимлар ёрдамида амалга оширилиши мумкинлиги аниқланди.
Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари фаолиятини рақамлаштириш жараёнлари коррупсияга қарши сиёсат самарадорлигини оширишга, унинг самарадорлигини, объективлигини таъминлашга, қонунийлик ва тартибни сақлаш харажатларини камайтиришга, инсон омили таъсирининг ушбу соҳадаги таъсирини минималлаштиришга ёрдам беради, деб исботланди.
Таъкидланишича, нейрон тармоқлари ва марказлашмаган, синхронлаштирилган маълумотлар базаларига асосланган технологиялар давлат бошқарувининг моҳиятини тубдан ўзгартиради ва келажакда коррупсияга оид ҳуқуқбузарликлар хавфини сезиларли даражада камайтириши мумкин